Αναχωρώ στον εαυτό μου

Ο Σωκράτης έχει προσκληθεί για δείπνο στο σπίτι του Αγάθωνα και έχει ξεκινήσει κατά κει παρέα με τον Αριστόδημο. Εντελώς ξαφνικά, ο Σωκράτης «συγκεντρώνεται στον εαυτό του», ξεμένει πίσω κι αφήνει τον Αριστόδημο να τραβά μπροστά μόνος. Ο Αριστόδημος φτάνει στου Αγάθωνα νομίζοντας πως ο φιλόσοφος τον ακολουθεί. Σύντομα, όμως, έρχεται ένας υπηρέτης ο οποίος αναγγέλλει:  

― Αυτός ο Σωκράτης που λέτε, έκατσε στην άκρη, στο κατώφλι των γειτόνων. Εγώ τον φωνάζω, βέβαια, αλλά δεν το βλέπω νά 'ρχεται!  

Ο Αγάθωνας λέει στον υπηρέτη να επιμείνει, αλλά ο Αριστόδημος τον διακόπτει λέγοντας:  

― Αφήστε τον· έτσι κάνει όλη την ώρα. Κάθε λίγο και λιγάκι, απομακρύνεται απ' τα πράγματα και στέκεται όπου τύχει (Συμπόσιο, 175 1-3).  

Αυτή η ιδέα της «συγκέντρωσης στον εαυτό» συνδέεται με μια ιδέα που άσκησε καταλυτική επίδραση στην πνευματικότητα της ελληνιστικής εποχής: την ιδέα της «αναχωρήσεως» και ακόμα περισσότερο της «αναχωρήσεως εις εαυτόν».  

«Αναχωρώ» αρχικά σημαίνει «αποσύρομαι», «απομακρύνομαι απ' τα δημόσια πράγματα», «αφυπηρετώ». Σύντομα όμως η λέξη μετακινείται από το πολιτικό της πλαίσιο κι αποκτά σημασία πνευματική.  

«Με ρωτάς ποιο πράγμα πρέπει ν' αποφεύγουμε περισσότερο απ' όλα» ρωτά ο Σενέκας. Κι απαντά: «Τον όχλο». «Απόφευγε τους πολλούς, απόφευγε τους λίγους, απόφευγε ακόμα και τον έναν».  

Ο Μάρκος Αυρήλιος, πάλι, γράφει: «Δεν θα βρει πουθενά ο άνθρωπος μέρος πιο ήσυχο και πιο γαλήνιο για ν' αποσυρθεί από την ίδια του την ψυχή. Να θυμάσαι ότι μπορείς πάντα ν' αποσυρθείς στο χωραφάκι της ψυχής σου».  

Και ο Επίκτητος σχολιάζει: «Πρέπει κανείς να έχει συγκρότηση τέτοια ώστε να μπορεί και να του φτάνει ο εαυτός του, να μπορεί να συνυπάρχει με τον εαυτό του».  

Τι γίνεται όμως αν είναι η ψυχή σου σάπια, λερή, ακάθαρτη; Ο Σενέκας είναι σαφής: «Τότε καλύτερα να καταφύγεις στον όχλο και να μείνεις μακριά απ' τον εαυτό σου, διότι με το να συνυπάρχεις με τον εαυτό σου θα βρίσκεσαι κοντά σ' έναν άνθρωπο κακό».  

«Την ψυχή σου πρέπει ν' αλλάξεις, όχι το περιβάλλον σου».  

Από το 4ο κεφάλαιο του ΜΟΝΟΣ ΠΡΟΣ ΜΟΝΟΝ: «Απόσυρση από τον κόσμο».